Luisteren, sammenvatten en doorvragen
In het kader van mijn persoonlijke ontwikkeling volg ik een cursus coachend begeleiden op Hogeschool Windesheim in Zwolle. Eén van de opdrachten die bij die cursus hoort, is een reflectie schrijven over de voorgeschreven literatuur, “bijvoorbeeld in een blog.” Bij dezen.
LSD staat voor lysergic acid diethylamide en heeft een hallucinerende werking. Het verhaal wil dat dat de inspiratie vormde voor Lucy in the Sky with Diamonds, en da’s een liedje van The Beatles. Maar LSD staat ook voor luisteren, samenvatten en doorvragen en da’s een bekende gesprekstechniek - weinig hallucinant, maar minstens even belangrijk in het leven van een softwareontwikkelaar.
LSD (de gesprekstechniek, niet de drug) is een manier om te valideren of je je gesprekspartner goed begrepen hebt. Iemand begrijpen, begint met luisteren naar wat diegene zegt. Wie niet luistert, geef ik weinig kans de ander te begrijpen.
Waarom samenvatten?
Eenmaal geluisterd, vat je in je eigen woorden samen wat de ander heeft gezegd. Dit is in eerste instantie een middel om te valideren of je de ander goed begrepen hebt. Een goede samenvatting heeft in het ideale geval de volgende reactie tot gevolg: “Ja, dat is precies wat ik bedoel!”
Samenvatten is in tweede instantie een manier om de kern van diens betoog te destilleren. Wie de bijzaken samenvat, zal van zijn gesprekspartner hopelijk iets terugkrijgen in de vorm van: “Dat klopt, maar dat is het niet helemaal.”
In derde instantie brengt een goede samenvatting een lijn aan in het gesprek. En dat is hard nodig, want een gesprek - een echt gesprek - is geen toneelstukje waarin twee mensen in een rechte lijn van probleemstelling naar oplossing navigeren.
Wie een gesprek voert, denkt hardop na. Het ene idee - van jezelf of van een ander - roept een ander idee op, wat op zijn beurt een pad slaat naar een derde idee. Er is geen garantie dat elk idee vruchtbaar zal blijken. Sterker nog, in de praktijk zullen de meeste ideeën dat eerder niet dan wel zijn.
Op globale schaal kun je, als je Hegel heet, de geschiedenis van ideeën misschien opvatten als een reeks thesen en antithesen, gevolgd door een synthese (die op zijn beurt weer een these vormt en dus een antithese vraagt) - en dat is al discutabel. Maar op lokale schaal werkt het uitwisselen van ideeën in elk geval zeker niet zo.
Al doet, eerlijk is eerlijk, een goede samenvatting wonderen.
Doorvragen
Als middels een samenvatting eenmaal is bepaald dat de kern van een idee of betoog is geraakt, opent zich de mogelijkheid om door te vragen. Specifieker: om door te vragen op de juiste zaken. Een goede open vraag creëert een nieuwe mogelijkheid om ideeën te ontlokken en te laten botsen - en hier begint de luisterfase opnieuw.
(Ook gesloten vragen - en zelfs zinnen zónder vraagteken - kunnen een uitstekend middel zijn om de ander aan de praat te krijgen, zij het met het risico de ander te sturen of het gesprek zelfs dood te slaan.)
Wat dat betreft heeft LSD (de gesprekstechniek, niet de drug) wel iets weg van Hegels TAS - qua vorm in elk geval. These leidt tot antithese leidt tot synthese; synthese is these, leidt tot antithese leidt tot synthese. En: luisteren leidt tot samenvatten leidt tot doorvragen; doorvragen leidt tot luisteren leidt tot samenvatten leidt tot doorvragen.
En elke keer dat de cirkel zich herhaalt, heeft er een Aufhebung plaatsgevonden, waardoor we wat dichter bij de kern zijn gekomen - dat is de theorie althans.
Coaching en software
De waarde van LSD (de gesprekstechniek, niet de drug) laat zich moeilijk overschatten. En dat geldt zowel in de coachingswereld als in de softwareontwikkeling.
Het is verleidelijk om te denken dat je iets snapt - en vervolgens direct aan de slag te gaan. Ik kan me voorstellen dat die can do-mentaliteit al tot heel wat suboptimale coachingsinterventies en software heeft geleid.
Wat is het probleem van die aanpak? Dat de aannames in het hoofd van de coach of softwareontwikkelaar pas werden gevalideerd nádat het werk werd verzet. Wie oplossingen aandraagt zonder te valideren of deze aansluiten op het daadwerkelijke problemen, lost slechts een aangenomen probleem op. Met een beetje geluk sluit dat aangenomen probleem naadloos aan op het daadwerkelijke probleem, maar de praktijk wijst uit dat dat maar zelden het geval is.
LSD (de gesprekstechniek, niet de drug) is op te vatten als een techniek die past in de shift left-gedachte die dominant is in de softwareontwikkeling. - En daarmee vinden we opnieuw een goed voorbeeld van het feit dat software ontwikkelen meer is dan alleen code schrijven.