Zet leren centraal in vijf stappen

Stilstand is achteruitgang, en wie geen nieuwe dingen leert zal daarom onvermijdelijk overbodig worden. In weinig disciplines geldt deze wetmatigheid zo sterk als in de wereld van de softwareontwikkeling. Het aantal nieuwe ontwikkelingen stapelt zich zo snel op, dat je je als het professional niet kunt veroorloven om code te schrijven zoals je dat tien jaar geleden deed - of vijf jaar geleden, of misschien zelfs wel één jaar geleden.

Hoewel, nee: één jaar geleden, dat is overdreven. Tenzij je één jaar geleden code schreef zoals je het tien jaar geleden deed, natuurlijk.

Wat ik bedoel te zeggen is: de ontwikkelingen stapelen zich snel op.

Het is dus belangrijk om continu nieuwe dingen te blijven leren. Nu ben ik de laatste die zal beweren daar een expert in te zijn, maar op overmoedige momenten heb ik wel het gevoel dat ik het niet onaardig doe. Vandaar: dit zijn vijf stappen die je kunt zetten om leren een centrale plek te geven in je carrière als softwareontwikkelaar.

1. Neem nieuwe informatie tot je

Klinkt dit als een open deur? Want het is een open deur. Om nieuwe dingen te leren, moet je nieuwe informatie tot je nemen. Dat kan informatie zijn over onderwerpen waar je nog helemaal niets vanaf weet - verbreding van je kennis -, maar het kan en mag ook nieuwe inzichten zijn in de dingen die je al weet (of meent te weten) - verdieping, dus. Ideaal is een balans tussen beide: verbreding afgewisseld met verdieping. Wat een goede balans is, mag elke ontwikkelaar voor zichzelf uitzoeken.

Het punt dat ik wil maken is: zorg ervoor dat je de mogelijkheden creëert waarin je nieuwe informatie tot je neemt. Tijdens je dagelijkse werkzaamheden zul je van tijd tot tijd nieuwe dingen leren, maar dit op zichzelf is niet voldoende. Ruim tijd in om, buiten die werkzaamheden om, je over interessante zaken te laten informeren.

Nieuwe kennis opdoen is niet iets wat je doet aan het eind van de Sprint, als er nog tijd over is. Want er is aan het eind van de Sprint nooit tijd over voor dingen die je als “optioneel” of “een leuk extraatje” beschouwt. Ruim dus tijdens de Sprint tijd in om informatie tot je te nemen.

Dat hoeft niet per se een enorm blok tijd te zijn. Ik heb mezelf de goede gewoonte aangemeten elke dag twee kwartier over mijn vakgebied te lezen, en daar heb ik nu al jaren plezier van. Belangrijker dan dat je het “goed” doet - waarbij “goed” wil zeggen dat je er een flink tijdblok voor inruimt om het met je volle aandacht te doen -, is dat je het überhaupt doet.

Creëer zelf de mogelijkheid om informatie tot je te nemen. Wacht niet tot het vanzelf gebeurt - want dan gebeurt het niet.

2. Maak aantekeningen

Als mijn middelbareschoolcarrière me één ding heeft geleerd, dan is het: “Ik onthoud het wel” is altijd een leugen. Mijn geheugen was een zeef, is een zeef en zal altijd een zeef blijven. Ook nu nog komt het regelmatig voor dat ik mezelf voor mijn kop sla: “Een tijd terug liep ik tegen precies hetzelfde probleem aan - en ik heb geen idéé meer hoe we dat destijds gefixt hebben.”

De oplossing is eenvoudig: schrijf het op. Maak aantekeningen, idealiter elke keer als je iets nieuws leert. Want hoe slecht je geheugen ook is, (digitaal) papier vergeet niet. Op die manier hoef je, elke keer wanneer je tegen een vaag bekend probleem aanloopt, alleen maar je aantekeningen te doorzoeken - en je hebt een enorme voorsprong als het op de oplossing aankomt. Maak aantekeningen van de dingen die je meemaakt tijdens je dagelijkse werkzaamheden, en maak aantekeningen over interessante dingen die je tegenkomt in de informatie die je tot je neemt.

Aantekeningen maken hoeft niet veel tijd te kosten. Twee zinnen opschrijven duurt nog geen twee minuten. Sinds het begin van dit jaar trek ik na elke paar bladzijden die ik lees, vijf minuten uit om wat aantekeningen te maken (zie deze blog), en dat blijkt zo weinig tijd en moeite te kosten dat het de investering eigenlijk altijd loont.

Pas als je dingen op papier zet, besef je je hoeveel leermomenten er in een dag zitten. Leren begint met dat besef: de kennis ligt voor het oprapen - dat blijkt wel als je het inzichtelijk voor jezelf maakt.

3. Verwerk je aantekeningen

Aantekeningen op zichzelf zijn fijn, maar nóg beter is als je ook wat met die aantekeningen doet. Een steeds groter groeiende verzameling notities heeft maar een beperkte waarde, ze moeten ook gebruikt worden.

Aantekeningen zijn bijvoorbeeld een uitstekend startpunt voor verdere reflectie op een onderwerp. Verwerk ze tot een verhaal. Schrijf uit: wat was het probleem waar je tegenaan liep, en hoe heb je het opgelost? Waarom werkt die oplossing? Zijn er nog andere manieren waarop je het probleem had kunnen aanpakken?

Zo dwing je om je gedachten concreet te maken. Vaak kom je al schrijvende tot nieuwe inzichten over een bepaald onderwerp. - Hoewel, nieuw? Misschien is het: je maakt expliciet wat je impliciet al wist. Elke keer als je impliciete kennis expliciet maakt, word je een betere ontwikkelaar. Want nu kun je het ook uitleggen aan een andere ontwikkelaar - maar daar kom ik zo op.

Anders dan lezen of aantekeningen maken, vraagt de verwerking ervan, in mijn ervaring althans, wel meer tijd. Wanneer je eenmaal begint met het uitwerken van een gedachte, dan volgen de ideeën elkaar in rap tempo op. Dat vormgeven op een manier die ook nog voor een ander begrijpelijk is - geen vereiste, wel een pré -, vraagt aandacht. Schrijven is een vaardigheid die makkelijker wordt met de tijd, maar nooit helemaal vanzelf gaat.

Maak hier tijd voor vrij in je agenda. Ook hier geldt: creëer zelf de mogelijkheden om leren centraal te zetten. Zeg tegen je collega’s: op - bijvoorbeeld - vrijdagmiddag ben ik niet beschikbaar, dan ben ik bezig met zelfstudie - en begin met schrijven.

4. Deel je kennis

Het verwerken van aantekeningen doe ik doorgaans in een blog. Dit is een fantastisch format om je gedachten in te ordenen - ik schreef al eerder hier en hier over het onderwerp.

Het mooie van een blog is dat je daarin niet alleen je nieuwe inzichten verwerkt, maar deze automatisch deelt met de buitenwereld. Dat idee is misschien eng - want als je het mis hebt, dan ziet iedereen het. Maar laat ik je geruststellen: ten eerste ziet (bijna) niemand het, want je blog zal echt niet van de ene op de andere dag honderden bezoekers trekken.

En ten tweede: het mis hebben, fouten maken, hoort nu eenmaal bij leren. Sterker nog, het is een essentieel onderdeel ervan. Wanneer je in de openbaarheid leert, zoals je op een blog doet, dan loop je het risico dat anderen je wijzen op je fouten. Maar in plaats van dat als een negatief iets te zien, kun je het ook omdraaien: anderen versnellen zo alleen maar je leerproces!

Een blog is tweerichtingsverkeer. Jij geeft aan wat jouw huidige begrip is. Anderen kunnen daar van leren én jou iets nieuws leren door je op gaten in dat begrip te wijzen. Het delen van jouw leerproces zou zomaar een positieve feedbackloop kunnen openen, die leidt tot meer inzicht - en betere code.

5. Vraag anderen hun kennis te delen

Pas op: kennis delen kan verslavend zijn. Ik deel mijn kennis - hoe beperkt ook - via mijn blogs, via gesprekken met collega’s, tijdens code reviews en via presentaties - en met veel plezier.

Op een gegeven moment had ik zo’n goeie zin van het kennisdelen, dat ik - samen met de ondersteuning van mijn fantastische collega’s - een maandelijkse Meet-up op mijn werk ben gestart. Omdat ik anderen hetzelfde plezier gunde van kennisdeling - en omdat ik het natuurlijk zelf leuk vind om nieuwe dingen te leren. (Ik schrijf er met enige regelmaat over, hier.)

Een mens is geen eiland. Leren centraal zetten in je eigen ontwikkeling is één ding, nog beter is als je een bijdrage levert aan dat streven in je omgeving. Doe dus mee aan kennisdelingsinitiatieven in je werk of omgeving - en als ze er nog niet zijn, begin er dan zelf mee.

Nieuwe dingen leren is niet alleen belangrijk als softwareontwikkelaar - het is ook leuk. En als je enthousiaste mensen om je heen hebt die ook in alle openbaarheid nieuwe dingen leren, dan maakt het dat alleen nog maar leuker.

bloggen · developer meet-up · leercultuur · leren · zelfstudie