Leren door het te doen?
Onlangs had ik een sollicitatiegesprek – ik bedoel: ik had een gesprek met een junior ontwikkelaar die bij ons kwam solliciteren. Ik stelde een vraag die ik elke sollicitant stel: hoe leer je? Ze gaf het antwoord dat elke sollicitant tot nog toe heeft gegeven: door het te doen.
De cynicus in mij vertaalt dat naar: ik doe maar wat. Maar een realistischer vertaling is waarschijnlijk: ik heb er nog nooit echt over nagedacht.
Frustrerend
Begrijp me niet verkeerd, ik zal niet ontkennen dat “het doen” een leerzame ervaring kan zijn. Integendeel: het in de praktijk toepassen van een nieuwe programmeertechniek – een onbekende API, een nieuw framework, een vreemde taal of ander paradigma – is een geijkte manier om deze je eigen te maken.
Maar is het de beste manier om iets nieuws te leren (zie ook deze blog)? Wanneer je domweg code begint te schrijven, zonder enige notie te hebben van wat je aan het doen bent, zul je al gauw tegen muren opbotsen. En omdat je de nodige achtergrondkennis ontbeert, verwordt het omzeilen (of beklimmen) van die muren een kwestie van trial and error.
Leren wordt dan synoniem met keer op keer je hoofd stoten totdat het lukt. Het is een inefficiënte en onnodig frustrerende manier van dingen leren.
Familiegelijkenis
Later besefte ik dat mijn vraag een misleidende veronderstelling herbergt. De vraag suggereert dat “leren” een eenduidig begrip is, en dat iemand één (of één primaire) manier heeft om dat leren vorm te geven.
Maar “leren” is geen eenduidig begrip. Het woord herbergt een veelheid aan concepten die, in de woorden van Ludwig Wittgenstein, een familiegelijkenis met elkaar vertonen. Wat “leren” betekent, kan van context tot context verschillen.
Leren is: je een nieuwe vaardigheid eigen maken. Maar ook: een tot nog toe onbekend concept beginnen te begrijpen. En ook: je begrip van een bekend concept verdiepen. En: theoretische kennis toepassen in de praktijk. Of juist: praktische kennis plaatsen in een theoretisch kader.
It depends
In al die gevallen ben je aan het leren. Tegelijkertijd ben je in al die gevallen iets heel anders aan het doen. Het zou daarom absurd zijn om te verlangen dat al die manieren van leren op één manier worden ingevuld. Maar dat is wel hoe mijn vraag lijkt te worden opgevat, getuige het feit dat er steevast één antwoord op volgt.
Een beter antwoord zou zijn: “It depends.” Het ligt eraan over wat voor leren we het hebben. Nieuwe dingen leer ik door naar conferenties te gaan. Bestaande kennis verdiep ik door erover te lezen in vakliteratuur. Het verwerken van dat wat ik leer, doe ik door er een blog over te schrijven of, als ik het echt interessant vind, door erover te presenteren. En ik pas die kennis – nieuw of uitgediept – toe in de code die ik schrijf en in de manier waarop ik deze schrijf.
Bovenstaand is een schematische weergave, natuurlijk. Sommige conferentiepraatjes diepen mijn bestaande kennis uit, vaak leer ik nieuwe dingen in boeken. Regelmatig pas ik kennis toe door erover te schrijven, en soms verwerk ik informatie door te coderen. Leren is een te diffuus begrip om rigide te kunnen classificeren.
Groei
Het punt is: als leren niet één ding is, is er niet één manier om te leren. Wie leren beperkt tot “het doen”, leert niet alleen inefficiënt; diegene leert – waarschijnlijk zonder het zelf te merken – veel dingen niet. Want diegene focust zich uitsluitend op het toepassen van kennis (die… waar precies vandaan komt?), niet op het verbreden of verdiepen of verwerken ervan.
Natuurlijk neem ik het een junior ontwikkelaar niet kwalijk dat inzicht (nog?) niet te hebben opgedaan. Ik stelde de vraag niet om erachter te komen of ze de juiste manier van leren heeft ontdekt, ik stelde de vraag om erachter te komen of en hoe ze erover na heeft gedacht.
Uit het feit dat ze dat – naar mijn inschatting – nog niet voldoende heeft gedaan, volgt niet dat ze niet weet hoe ze dingen leert. Maar er volgt wel uit dat leren leren een grotere plek in moet nemen tijdens haar begeleiding. Het is niet voldoende om een opdracht te geven en te zeggen: doe het maar en leer ervan. Pas als ze geleerd heeft dat leren meer is dan dat, kan ze groeien als ontwikkelaar.